Endometrioz: səbəbləri, növləri, simptomları
Endometrioz qadın reproduktiv sisteminin ən çox rast gəlinən xəstəliklərindən biridir. Bu xəstəlik zamanı endometriya (uşaqlığın daxili qatını təşkil edən təbəqə) hüceyrələri uşaqlıqdan kənarda yayılır.
Endometrioz nədən yaranır?
Bu xəstəliyin dəqiq səbəbləri hələ də məlum deyil, lakin mümkün amillər aşağıdakılardır:
- İrsi meyllilik;
- Hormonal pozğunluqlar, endokrin sistemin işində nasazlıqlar;
- Sidik-cinsiyyət sisteminin iltihabi və infeksion xəstəlikləri;
- Zəif immunitet, anemiya;
- Menstruasiyanın erkən başlaması;
- Düzgün seçilməyən kontraseptivlər;
- Çətin doğuşlar, uşaqlıq selikli qişasını zədələyən əməliyyatlar (qazma, vakuum, eroziyanın yandırılması, uzun müddət spiral istifadə edilməsi və s.);
- Bədxassəli törəmələrin mövcudluğu;
- Alkoqol və nikotin, kofein tərkibli maddələrin qəbulu.
Endometrioz növləri
Bu xəstəlik müxtəlif formalarda özünü göstərə bilər: endometriyal toxuma ocaqları reproduktiv sistem orqanlarını və digər bədən hissələrini zədələyə bilər. Əsas növləri aşağıda qeyd olunub:
Zədələnmə lokalizasiyasına görə:
- Genital endometrioz – reproduktiv sistem orqanlarını zədələyir.
- Daxili genital endometrioz (adenomioz): Endometriyal toxuma uşaqlığın əzələ qatına (miometriya) doğru böyüyür.
- Xarici genital endometrioz: Ocaqlar uşaqlıqdan kənarda, məsələn, yumurtalıqlar, uşaqlıq boruları, vagina və ya çanaq peritonunda yerləşir.
- Ekstragenital endometrioz – endometriyal toxuma ocaqları cinsiyyət sistemindən kənarda, qarın boşluğu, sidik kisəsi, bağırsaqlar, ağciyərlər və hətta dəridə aşkar edilir.
Xarakter və dərinliyinə görə:
- Səthi (peritoneal) endometrioz: Dərinliyi 5 mm-dən çox olmayan, peritonun səthində kiçik ocaqlar.
- Yumurtalıq kistoz endometriozu (endometriomalar): Yumurtalıqlarda tünd-qırmızı məzmunlu kistlərin yaranması.
- Dərin infiltrativ endometrioz: 5 mm-dən çox toxumalara nüfuz edən, sərt, fibroz törəmələr, qonşu orqanları təsir edir və yapışıqlıqlar yaradır.
Endometrioz: simptomlar
Endometriozun ilkin simptomları müxtəlif ola bilər və əksər hallarda başlanğıcda narahatlıq yaratmır. Əsasən aşağıdakılar müşahidə olunur:
- Ağrılı və bol menstruasiyalar (dismenoreya);
- Menstrual dövr pozğunluqları;
- Menstruasiyanın xarakterinin dəyişməsi (qəhvəyi rəng, laxtaların olması);
- Menstruasiyaarası qanlı ifrazat;
- Qarın alt hissəsində ağrılar və spazmlar;
- Cinsi əlaqə zamanı və ya sidik ifrazında narahatlıq;
- Sonsuzluq və düşük riski;
- Ümumi zəiflik və ürəkbulanma.
Endometriozun təhlükələri
| Təhlükə | Təsvir |
|---|---|
| Sonsuzluq | Endometriyal toxumanın qonşu orqanlara yayılması nəticəsində reproduktiv funksiyanın pozulması. |
| Çanaq ağrıları | Ağrı cinsi əlaqə zamanı və ya soyuqlama nəticəsində arta bilər. |
| Anemiya | Endometriyanın böyüməsi zamanı bol və ağrılı menstruasiyalarla qan itkisi baş verir. |
| Hamiləliyin itirilməsi | Endometriyanın keyfiyyətinin azalması nəticəsində embrion yaxşı yapışa bilmir. |
| Xərçəng | Endometrioz bədxassəli proseslərə keçə bilər. |
Endometriozun müalicə üsulları
- Hormonal terapiya: Hormon balansının bərpası üçün dərmanların istifadəsi.
- Cərrahi müalicə (orqanların qorunması): Endometrioz ocaqlarının çıxarılması.
- Radikal cərrahi müalicə: Uşaqlıq və yumurtalıqların çıxarılması.
- Kombinə olunmuş terapiya.
Endometrioz xroniki xəstəlikdir və müalicə tam başa çatdırılmadıqda təkrar baş qaldıra bilər. Düzgün müalicə ilə xəstəliyin ocaqları aradan qaldırılır, ağrılar azalır və reproduktiv funksiyalar qorunur. Profilaktika məqsədilə ginekoloq müayinəsindən mütəmadi keçmək və sidik-cinsiyyət sisteminin iltihabi və infeksion xəstəliklərini vaxtında müalicə etmək tövsiyə olunur.
